Jessie Newbery - hafciarka z Glasgow, o której usłyszał świat
Ostatnio słyszałam zdanie, że coś staje się sztuką, gdy jest wykonywane przez mężczyzn. Gdy to samo robią kobiety, mówimy "jedynie" o rękodziele. Pewnie dlatego w annałach historii zachowało się tak niewiele imion czy nazwisk hafciarek. Było to zajęcie typowo kobiece, a więc nieważne. Nie warto było poświęcać mu czasu ani zbytniej uwagi. Zatem gdy dowiedziałam się o Jessie Newbery wiedziałam, że koniecznie muszę o niej napisać.
Jessie Wylie Rowat urodziła się 28 maja 1864 roku w szkockim mieście Paisley jako najstarsza z czwórki dzieci Williama Rowata, producenta szali, a w późniejszym czasie importera herbaty, oraz jego żony Margaret Downie Hill. Matka Jessie zmarła w 1873, mając zaledwie 28 lat, co zapewne miało ogromny wpływ na życie artystki, tak samo jak wizyta we Włoszech w 1882 roku, kiedy Jessie miała osiemnaście lat. To właśnie ta wycieczka sprawiła, że zakochała się w tekstyliach i innych sztukach zdobniczych. Kolekcjonowała tkaniny pochodzące z Włoch, Rosji oraz Bałkanów przez całe życie. Już dwa lata po wycieczce do Italii, w 1884 roku, została studentką Glasgow School of Art i chociaż na uczelni formalnie nie nauczano haftu, to jednak udało jej się zostać znakomitą i oryginalną hafciarką. Haft stał się jej pasją i to właśnie ona w 1894 roku założyła wydział hafciarski, zostając jednocześnie jego dyrektorką, a jej praca dydaktyczna i artystyczna przyczyniła się do podniesienia rangi rękodzieła twórczego w szkole. Studenci, którzy uczęszczali na jej zajęcia, robili to w ramach dodatkowego przedmiotu jednak na przełomie XIX i XX wieku szkocki Departament Edukacji wydał wytyczne, w których uznano haft za ważną część krajowego programu nauczania. To właśnie wtedy na prowadzony przez nią kurs zaczęły uczęszczać nauczycielki w ramach podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych. Pragnąc promować haft jako formę sztuki na wszystkich szczeblach społeczeństwa, zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet, Jessie organizowała sobotnie zajęcia, w których uczestniczyło ponad 100 kobiet. Zajęcia obejmowały takie tematy jak: listowie w obrysie, studium kwiatów z natury, design i aplikacje, techniki ze starych przykładów. Inspirowały się podejściem Johna Ruskina oraz Williama Morrisa w ich nacisku na przyrodę oraz szacunku dla techniki i prac starszych generacji.
Jako artystka Jessie starannie dobierała kolory i materiały. Wolała używać jaśniejszej gamy barw niż tradycyjna, skupiając się na jasnych fioletach, zieleniach, błękitach i różach. Zachęcała do stosowania nietypowych technik jak tkanie igłą, a także używania koralików, wstążek, papieru oraz kontrastujących lamówek. To jej przypisuje się stworzenie wzoru tzw. róży z Glasgow. Twierdziła, że oprócz użyteczności ważny jest też design. Mawiała: "uważam, że nie ma nic zwyczajnego (...): że projekt i dekoracja pieprzniczki jest tak samo ważna, jak koncepcja katedry" (Liz Arthur, Jessie Newbery (1864-1948) w: Jude Burkhauser, Glasgow Girls: Women in Art and Design 1880–1920; Canongate Press, Plc.; Edinburgh 1990, s. 148). Została wyróżniona w magazynie "The Studio" za swoją innowacyjność, wykorzystywanie rzeczy codziennego użytku oraz dążenie do czynienia ich pięknymi, nie tylko użytecznymi. Włączyła do swoich prac elementy rodzącego się stylu Glasgow. Razem z mężem, Francisem Henrym Newberym, dyrektorem Glasgow School of Art, którego poślubiła w 1889 roku, promowali w szkole zajęcia takie jak metaloplastyka, szklarstwo, ceramika, czy rzeźba w drewnie. Małżeństwo założyło również grupę Glasgow Girls mającą na celu reprezentowanie różnych technik oraz stawiającą rzemiosło na równi z innymi dziełami sztuki.
Oprócz haftu uczyła projektowania ubioru. Uważała, że powinien on być praktyczny, ale także piękny, co w tamtych czasach było raczej podejściem awangardowym, a nawet radykalnym. Początkowo mocno inspirowała się renesansem, często wybierając luźniejsze kroje i materiały takie jak jedwabny aksamit i lekka wełna, które następnie sama haftowała. Wyszywała również kołnierzyki, paski, mankiety dla siebie i swoich dwóch córek Elsie i Mary (urodzonych w 1890 i 1892 roku). Haftowania na ubraniach uczyła także swoje studentki, a wiele z nich kopiowało styl Jessie.
Jessie była aktywną członkinią Glasgow Society of Lady Artists. Oprócz zachecania przyjaciół i studentów do członkostwa, zapewniała także przestrzeń wystawową i studyjną dla artystek. Chciała, by kobiety zajmowały większe miejsce w społeczeństwie. Była również aktywną członkinią Związku Społeczno-Politycznego, ruchu walczącego o prawa kobiet, w tym prawo do głosowania, pomagała w przygotowywaniu materiałów dla powiązanych ruchów, takich jak sztandary sufrażystek, w tym jeden z haftowanymi podpisami 80. karmionych siłą więźniów z Holloway użyty w marszu sufrażystek "Prison to Citizenship" w Londynie w 1911 roku.
Po przejściu na emeryturę w 1908 roku spowodowanej ciężką chorobą, wciąż tworzyła i pokazywała swoje hafty na wystawach, w tym w Luwrze w 1914 roku. Zmarła w wieku 83 lat, 27 kwietnia 1948 roku w Corfe Castle w Dorset, gdzie wraz z mężem osiedli się na emeryturze.
Jessie Newbery była uosobieniem kreatywności, innowacji i dążenia do zmian społecznych. Jej dziedzictwo jako pionierskiej artystki, nauczycielki i orędowniczki praw kobiet nadal inspiruje pokolenia. Pokazała, że przedmioty, także te użyteczne, mogą być piękne. Sztuka i społeczeństwo podlegają ciągłym zmianom, a historia Jessie stanowi przypomnienie, że każda nić ściegu w hafcie może zostawić trwały ślad na tkaninie historii.
Źródła:
Liz Arthur, Jessie Newbery (1864-1948) w: Jude Burkhauser, Glasgow Girls: Women in Art and Design 1880–1920; Canongate Press, Plc.; Edinburgh 1990.
Glasgow Museums Resource Centre, https://collections.glasgowmuseums.com.
Jessie Newbery and Artistic Dress, https://web.archive.org/web/20191221190048/https://gsalibrarytreasures.wordpress.com/2014/03/24/jessie-newbery-and-artistic-dress/
Victoria and Albert Museum, https://collections.vam.ac.uk/search/?id_person=A8692&page=1&page_size=15
Mam nadzieję, że dzisiejszy wpis będzie dla Ciebie pomocny. Jeśli tak właśnie jest, zapraszam do lektury innych wpisów na blogu, znajdziesz tutaj wiele ciekawostek ze świata haftu oraz porady, jak samemu zacząć przygodę z tą techniką :) Będzie mi również miło, jeśli poślesz ten post dalej i dasz o nim znać znajomym! A jeśli chcesz wesprzeć moją działalność, może postawisz mi wirtualną kawę? Wiadomo, że przy ciepłym naparze lepiej się pracuje! :D Wystarczy, że klikniesz w link poniżej ;) Z góry dziękuję i do usłyszenia!
Comments